«صدم درصد‌های» ناچیز در مقابل شأن قرآن؛ فاصله حرف تا عمل دولت‌های مدعی

به گزارش اتقان، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظامی برآمده از دستورات و الگوهای دینی در طول چهار دهه که از انقلاب اسلامی می‌گذرد توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی داشته است. هرچند که هنوز با وضعیت آرمانی در زمینه و حمایت از آن فاصله داریم، به ویژه اینکه در چند سال اخیر اعتبارات قرآنی مطابق انتظارها نبوده و رقم‌های تخصیصی بسیار با نیازها در این حوزه فاصله دارد، اما نمی‌توان جایگاه مهم و تأثیرگذار این فعالیت‌ها را نادیده گرفت، چراکه توجه به قرآن، منبع رشد فکری و عقیدتی انسان‌هاست و همچنین می‌تواند به بسیاری از معضلات اجتماعی، اقتصادی و ... پایان دهد.

روند ناامید‌کننده رشد اعتبارات قرآنی

با توجه به اهمیتی که توجه به فعالیت‌های قرآنی در کشور دارد، هر ساله در لوایح و قوانین بودجه، اعتباراتی نیز برای این بخش از سوی دولت در نظر گرفته می‌شود. البته بررسی‌ها حکایت از آن دارد که متأسفانه علی‌رغم همه تأکیدها بر حمایت از بخش قرآنی کشور، میزان اعتبارات قرآنی هر سال متناسب با شرایط و حجم برنامه‌های این حوزه نیست.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که بسیار از مدیران فرهنگی و حتی فعالان قرآنی معتقدند که بخش اصلی فعالیت‌های قرآنی باید به صورت خودجوش و مردمی باشد و نباید همه نگاه‌ها برای توسعه این بخش صرفاً به دولت‌ها باشد که واقعیت امر هم این‌گونه است و حتی بخشی از نهادهای قرآنی تصریح دارند که از بودجه دولتی استفاده نمی‌کنند یا اینکه در زمان توزیع بودجه حق آن‌ها ضایع می‌شود اما به هر حال نقش و اهمیت حمایت‌های مالی دولت‌ها از فعالیت‌های قرآنی، امری نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد؛ چراکه توسعه فرهنگ دینی و قرآنی در کشور از رسالت‌های حاکمیت در نظام جمهوری اسلامی است.

در این راستا و برای بررسی علمی و آماری میزان اعتبارات قرآنی و همچنین میزان توجه مسئولان به این حوزه، میزان بودجه‌های این بخش در ده سال اخیر یعنی از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ را مورد بررسی قرار داده و آمار و ارقام آن را استخراج کرده‌ایم که در این گزارش به شکلی مبسوط ارائه می‌‌شود.

نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که در این بررسی صرفاً تمام عنوان برنامه‌هایی را که نام قرآن در آنها وجود داشته مورد بررسی قرار داده و بودجه آنها را محاسبه کرده‌ایم. همچنین گاه در یک برنامه، نام فرهنگی و قرآنی به صورت توأمان ذکر شده، اما مشخص نیست که چه بخش از آن صرف امور قرآنی شده است. برای مثال وقتی نام بودجه فرهنگی و قرآنی ارتش در لایحه بودجه آمده است، همه بودجه آن برنامه را که کلمه قرآن در آن قید شده به عنوان بودجه بخش قرآنی در نظر گرفته‌ایم اما از میزان تخصیص آن به فعالیت‌های قرآنی در ارتش یا سایر فعالیت‌ها گزارشی در دسترس نیست که بتوانیم به صورت موردی به آن اشاره کنیم.

نکته حائز اهمیت دیگر در مورد بودجه‌های قرآنی در ده سال اخیر این است که این اعتبارات در دو دولت متفاوت که لزوماً نقطه نظرات مشترکی نداشته‌اند به تصویب رسیده و اجرا شده است. همچنین اعتبارات در دو بخش شامل ردیف برنامه‌ها و اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به صورت مجموع بررسی شده است.

در محاسبات از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ اعتباراتی که داریم صرفاً شامل ردیف برنامه‌هاست که از شانزده و نیم میلیارد تومان تا چهل و چهار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است؛ چراکه در این سال‌ها بودجه موسوم به نیم درصد اعتبارات قرآنی به صورت غیرالزام‌آور تصویب شده بوده و عدم شفاف و روشنی ذکر نشده و صرفاً براساس برخی اخبار غیررسمی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان اعلام شده است.

همچنین باید گفت که در سال ۱۳۹۲ به صورت ناگهانی، جهشی را در رابطه با اعتبارات قرآنی شاهد هستیم که این مربوط به اعتبارات منشور توسعه فرهنگ قرآنی است که در قانون به صورت ردیف‌های متفرقه به تصویب رسید که در قانون شامل ۳۳۷ میلیارد تومان است. این روند با فراز و فرودهایی تا سال ۱۳۹۸ ادامه پیدا می‌کند که در این سال مبلغ ۳۳۶ میلیارد تومان اعتبار به کل فعالیت‌های قرآنی اختصاص داده شده است.

 جالب است بدانیم در سال ۱۳۸۹ فقط ۴ هزارم درصد از اعتبارات کل کشور به فعالیت‌های قرآنی اختصاص داده شده و در سال ۱۳۹۸ با همه فراز و فرودهایی که اتفاق افتاده، فقط ۲ صدم درصد از اعتبارات کل کشور مربوط به ردیف‌های قرآنی بوده است.

علاوه بر این بیشترین میزان اعتبارات قرآنی طی ده سال اخیر، بدون محاسبه نیم درصد سال‌های ۸۹ تا ۹۱ مربوط به سال ۱۳۹۴ است که معادل ۳۸۴ میلیارد تومان بوده است.

وضعیت بودجه قرآنی در ده سال اخیر

بررسی‌های ما حکایت از آن دارد که مجموع بودجه قرآنی ده سال اخیر بدون محاسبه نیم درصد سالهای ۸۹ تا ۹۱، نزدیک به ۲۳۰۰ میلیارد تومان است. که ۱۶/۵ میلیارد تومان آن مربوط به سال ۱۳۸۹، ۲۳ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۰، ۲۴ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۱، ۳۳۷ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۲، ۲۳۰ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۳، ۳۸۴ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۴، ۲۹۰ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۵، ۲۸۰ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۶، ۳۵۰ میلیارد تومان مربوط به سال ۱۳۹۷ و در نهایت ۳۳۶ میلیارد تومان مربوط به بودجه قرآنی سال ۱۳۹۸ است.

در ادامه مروری بر درصد بودجه‌های قرآنی نسبت به بودجه کل کشور در پنج سال اخیر خواهیم داشت:

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۸۹ به میزان ۳۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی معادل بیش از ۴ هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۰ به میزان ۵۰۸ هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی بیش از ۴ هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۱ به میزان ۵۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به ۸ هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۲ به میزان ۷۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی معادل بیش از ۴۶ صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۳ به میزان ۸۰۳ هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به ۳ هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۴ به میزان ۸۴۶۷۴۱۱۴۸۷۰۰۰۰۰۰ (هشت میلیون و چهارصد و شصت و هفت هزار و چهارصد و یازده میلیارد و چهارصد و هشتاد و هفت میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی بیش از ۴ صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۵ به میزان ۹۷۸۵۵۲۹۹۷۴۰۰۰ (نه میلیون و هفتصد و هشتاد و پنج هزار و پانصد و بیست و نه میلیارد و نهصد و هفتاد و چهار میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی در این سال نزدیک به ۳ صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۶ به میزان ۱۱۵۲۴۵۶۵۹۶۹۰۰۰۰۰۰ (یازده میلیون و پانصد و بیست و چهار هزار و پانصد و شصت و پنج میلیارد و نهصد و شصت و نه میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی کمی بیش از ۲ صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۷ به میزان ۱۲۲۲۵۵۲۳۷۴۰۰۰۰۰۰۰ (دوازده میلیون و دویست و بیست و پنج هزار و پانصد و بیست و سه میلیارد و هفتصد و چهل میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به ۳ صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۸ به میزان ۱۷۴۴۳۱۶۰۲۳۰۰۰۰۰۰۰ (هفده میلیون و چهارصد و چهل و سه هزار و یکصد و شصت میلیارد و دویست و سی میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به ۲ صدم درصد از کل آن است.

نسبت میزان بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به کل اعتبارات قرآنی

موضوع مهم دیگری که باید مورد بررسی قرار گیرد در مورد نسبت میزان بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به کل اعتبارات قرآنی در ده سال اخیر است. همانطور که پیشتر نیز بیان شد، بین‌ سال‌های ۸۹ تا ۹۱، به خاطر غیرالزام‌آور بودن بودجه نیم درصدی، در محاسبات این سال‌ها لحاظ نشده است. مجموع اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی در هفت سال اخیر ۱۲۰۰ میلیارد تومان بوده است که بیشترین رقم آن مربوط به سال ۱۳۹۲ یعنی ۳۰۰ میلیارد تومان بوده است. در سال ۱۳۹۲ مجموع بودجه قرآنی کشور ۳۳۷ میلیارد تومان بوده که ۳۰۰ میلیارد تومان یعنی ۹۰ درصد از آن مربوط به شورای توسعه فرهنگ قرآنی بوده است. در سال ۱۳۹۳ این رقم ۲۳۰ میلیارد تومان بوده که ۲۰۰ میلیارد تومان از آن یعنی ۸۷ درصد مربوط به این شورا بوده است. در سال ۱۳۹۴ کل بودجه قرآنی ۳۸۵ میلیارد تومان بوده که ۲۰۰ میلیارد تومان از آن یعنی ۵۲ درصد به این شورا اختصاص داشته است.

در سال ۱۳۹۵ میزان بودجه قرآنی کشور ۲۹۰ میلیارد تومان بوده که ۲۰۰ میلیارد تومان معادل ۷۰ درصد به شورای توسعه فرهنگ قرآنی اختصاص داشته است. در سال ۱۳۹۶ مجموع بودجه قرآنی ۲۵۵ میلیارد تومان بوده که ۱۰۰ میلیارد تومان از آن معادل ۳۹ درصد به این شورا اختصاص داشته است. مجموع بودجه قرآنی در سال ۱۳۹۷ به میزان ۳۵۰ میلیارد تومان بوده که ۱۰۰ میلیارد تومان از آن معادل ۲۹ درصد به این شورا اختصاص داشته است. در نهایت کل بودجه قرآنی سال ۱۳۹۸ به مبلغ ۳۳۶ میلیارد تومان بوده که ۱۰۰ میلیارد از ان متعلق به شورای توسعه فرهنگ قرآنی بوده است که این رقم معادل ۳۰ درصد از مجموع اعتبارات قرآنی این سال است.

میزان تخصیص یافته اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی

نکته دیگری که باید به آن اشاره شود در مورد میزان تخصیص یافته اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در این سال‌هاست. مجموع اعتبارات این بخش در سال ۱۳۹۲ به میزان ۳۰۰ میلیارد تومان بوده که ۲۵ میلیارد تومان آن تخصیص یافته که معادل ۸ درصد از کل این رقم است. در سال ۱۳۹۳ این میزان ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که ۸۷/۶۰۰ تومان آن اختصاص یافته که معادل ۴۴ درصد است.

«صدم درصد‌های» ناچیز در مقابل شأن قرآن؛ فاصله حرف تا عمل دولت‌های مدعی

در سال ۱۳۹۴ رقم بودجه این بخش، ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که صفر درصد آن تخصیص یافته است. در سال ۱۳۹۵ نیز این رقم ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که فقط ۱۰ میلیارد تومان آن اختصاص یافته که معادل ۵ درصد آن است. در سال ۱۳۹۶ بودجه این منشور ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که در این سال نیز رقم اختصاص یافته صفر بوده است. در نهایت در سال ۱۳۹۷ میزان بودجه این منشور ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که ۲۳ میلیارد تومان آن اختصاص یافته که معادل ۲۳ درصد است.

نتیجه‌گیری

آن‌گونه که شواهد و آمارهای این گزارش که صرفاً براساس داده‌های رسمی و قانونی استخراج شده، نشان می‌دهد که بودجه قرآنی در ده سال اخیر با کم‌توجهی دولت‌ها مواجه بوده و دائماً کم‌تر شده است. در واقع این رقم از ۴ هزارم درصد در سال ۱۳۸۹ به ۲ صدم درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده که حاکی از کم‌توجهی دولت به بخش قرآنی کشور است. هرچند که ظاهراً در اعداد و ارقام شاهد رشد این بودجه هستیم اما اگر مسائلی نظیر افزایش تورم و سقف بودجه را نیز محاسبه کنیم آن‌گاه به کاهش محسوس اعتبارات قرآنی پی می‌بریم.

در اینجا لازم است به چند نکته مهم دیگر در ارتباط با بودجه‌های قرآنی مورد بررسی اشاره کنیم. یکی از این موارد این است که در قانون بودجه‌های ده سال اخیر، اعتبارات قرآنی بر حسب برنامه و فعالیت بوده است.

نکته مهم و لازم به اشاره دیگر در مورد اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به نسبت کل اعتبارات قرآنی است که در ادامه به نسبت آنها اشاره می‌شود.

در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵، بودجه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی به میزان ۲۰۰۰۰۰۰ میلیون ریال(۲۰۰ میلیارد تومان) یعنی به ترتیب معادل بیش از ۵۲ و ۷۰ درصد از کل اعتبارات قرآنی آن سال‌ها بود که در عین تعجب، در سال ۹۴ ریالی از آن تخصیص داده نشد و در سال بعد نیز تنها ۱۰ میلیارد آن واریز شد.

 اما در دو سال بعد، بودجه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مبلغ ۱۰۰۰۰۰۰ میلیون ریال(۱۰۰میلیارد تومان) در نظر گرفته شد، که آن هم به ترتیب معادل ۳۹ و۲۹ درصد از کل اعتبارات قرآنی آن سال‌ها بود که باز هم از مبلغ فوق برای سال ۹۶، تنها ۱۰ میلیارد تومان آن هم در سال بعد تخصیص داده شد و از مبلغ سال ۹۷ نیز ۲۳ میلیارد تومان آن واریز شده است.

در سال ۱۳۹۸ نیز میزان بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی ۱۰۰۰۰۰۰ میلیون ریال(‌۱۰۰ میلیارد تومان) است که معادل ۷۶/ ۲۹ درصد از کل اعتبارات قرآنی امسال است.

با یک محاسبه ساده می‌توان گفت که در سال ۹۴ با توجه عدم واریز سهم شورای توسعه، نهایت به صورت خوشبینانه به فرض تخصیص حداکثری سایر اعتبارات قرآنی(که دور از واقعیت نیز است)، تنها ۴۸ درصد بودجه‌های قرآنی کشور یعنی چیزی نزدیک ۱۸۳ میلیارد تومان واریز شده است. برای سال ۹۵ نیز با همین مدل محاسبه، حداکثر ۳۴ درصد اعتبارات قرآنی یعنی مبلغی نزدیک به ۹۷ میلیارد تومان تخصیص داده شده است

برای سال ۹۶، در خوشبینانه‌ترین حالت یعنی واریز صد‌درصدی اعتبارات سایر بخش‌ها به جز شورای توسعه، عددی نزدیک به ۶۵ درصد اعتبارات قرآنی یعنی مبلغی نزیک به ۱۶۵ میلیارد تومان واریز شده است و نهایتاً برای سال ۹۷ نیز ۷۸ درصد اعتبارات یعنی مبلغی نزدیک به ۲۷۳ میلیارد تومان واریز شده است.

یادآور می‌شود هنوز از میزان واریزی سال ۹۸، مبلغی منتشر نشده است. البته تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که نباید انتظار اتفاق خاصی را نسبت به سال‌های گذشته داشته باشیم.

با این اوصاف اگر رقم بودجه شورای توسعه را از اعتبارات قرآنی سال‌های مختلف حذف کنیم، رقم بسیار ناچیزی باقی خواهد ماند که مسلماً در شأن و منزلت فرهنگ قرآنی در کشور ما نیست. بنابراین ضرورت دارد که مسئولان دولتی نگاه‌ ویژه‌تری به اعتبارات قرآنی داشته باشند تا این بخش ارزشمند که نقشی حیاتی در فرهنگ کشور اسلامی دارد، بیش از این مورد غفلت واقع نشود.

در زیر جداول مربوط به بودجه‌های قرآنی ده سال اخیر که به صورت اختصاصی از سوی خبرگزاری ایکنا استخراج و تهیه شده است، در قالب فایل PDF قابل مشاهده و دانلود است.

بودجه قرآنی سال ۱۳۸۹

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۰

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۱

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۲

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۳

بودجه قرانی سال ۱۳۹۴

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۵

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۶

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۷

بودجه قرآنی سال ۱۳۹۸

منبع: ایکنا